Den Haag, 25 september 2025 – Nederland heeft een principeakkoord bereikt met Oeganda voor de oprichting van een zogenoemde terugkeerhub voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Demissionair minister Van Weel (Asiel en Migratie, VVD) maakte donderdag bekend dat de plannen nog verder moeten worden uitgewerkt, maar dat de basisafspraken nu op tafel liggen. Het gaat in eerste instantie om een kleinschalige proef.
Kleinschalig experiment
De terugkeerhub is bedoeld voor afgewezen asielzoekers die afkomstig zijn uit landen in de regio rond Oeganda. Zij zouden tijdelijk in het Afrikaanse land worden opgevangen, om van daaruit alsnog naar hun land van herkomst te worden teruggeleid. Het experiment richt zich op een beperkt aantal mensen en moet uitwijzen of deze aanpak haalbaar is.
Volgens Van Weel gaat het om „een extra mogelijkheid” om vertrek te realiseren van mensen die hier niet mogen blijven, maar moeilijk uit te zetten zijn. Vaak werken zij zelf niet mee aan terugkeer of weigert hun land van herkomst hen terug te nemen.
Europese primeur
Met het akkoord zet Nederland als eerste EU-lidstaat een concrete stap richting een terugkeercentrum buiten Europa. Binnen de EU wordt al langer gesproken over zulke constructies, maar tot nu toe bleef het bij ideeën.
„De rest van Europa kijkt met interesse mee,” zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. „Veel landen worstelen met dezelfde problematiek: hoe zorg je dat afgewezen asielzoekers ook echt vertrekken? Als Nederland dit weet te realiseren, kan dat een blauwdruk zijn voor andere lidstaten.”
Mensenrechten als randvoorwaarde
Een cruciaal aandachtspunt zijn de juridische haken en ogen. Volgens Van Weel is het beschermen van de mensenrechten van betrokkenen een harde voorwaarde. „We willen laten zien dat dit kan, maar alleen als het zorgvuldig gebeurt. Bescherming van mensenrechten staat voorop.”
Experts waarschuwen dat de uitvoering complex wordt. De opvang in Oeganda moet voldoen aan internationale standaarden, en ook zaken als rechtsbijstand, toezicht en de kwaliteit van de huisvesting zullen onder een vergrootglas liggen. Zo niet, dan is de kans groot dat de Nederlandse rechter het plan afschiet.
Politieke betekenis
Het akkoord komt op een politiek gevoelig moment. Over een maand vinden Tweede Kamerverkiezingen plaats. Voor Van Weel is het belangrijk om vóór die tijd resultaat te laten zien, ook al zal de daadwerkelijke uitvoering waarschijnlijk pas veel later starten.
Het is bovendien onzeker of een nieuw kabinet en een nieuwe asielminister het Oeganda-plan zullen voortzetten. Critici zien de afspraken als een verkiezingsstunt van de VVD, terwijl voorstanders benadrukken dat Nederland eindelijk „out of the box” denkt over migratie.
EU-brede discussie
De Nederlandse stap past in een bredere Europese discussie. Steeds meer lidstaten zoeken naar mogelijkheden om opvang en terugkeer deels buiten Europa te organiseren. Italië sloot eerder een overeenkomst met Albanië voor het opvangen van migranten in afwachting van hun asielprocedure. Waar dat ging om mensen die nog in procedure zitten, richt de Nederlandse aanpak zich specifiek op uitgeprocedeerden.
„We willen kijken wat wél kan,” aldus Van Weel. „Met Oeganda zetten we samen een stap om meer grip te krijgen op migratie.”
