Na maanden van gespannen onderhandelingen en gedreig met juridische stappen is het conflict tussen het kabinet en de gemeenten over de financiering van de jeugdzorg eindelijk opgelost. In aanwezigheid van vertegenwoordigers van het kabinet en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is een akkoord bereikt: er komt een bedrag van 728 miljoen euro beschikbaar voor gemeenten over de jaren 2023 en 2024. Daarmee is de geplande rechtszaak van de baan en wordt een belangrijke stap gezet naar een stabieler jeugdzorgsysteem.
Financiële aderlatingen dreven gemeenten tot het uiterste
De afgelopen jaren kwamen gemeenten steeds meer onder financiële druk te staan vanwege torenhoge jeugdzorgkosten. Uit analyses bleek dat de uitgaven structureel hoger waren dan het beschikbare budget. Waar in 2019 al tekorten van meer dan een miljard euro werden vastgesteld, bleven nieuwe jaren met vergelijkbare of zelfs grotere tekorten volgen. Gemeenten moesten het tekort grotendeels zelf opvangen, terwijl de verwachte besparingen door preventieve maatregelen nooit waarlijk werden gerealiseerd.
Gemeentelijke bestuurders spraken van een “ravijnjaar”: ondanks extra middelen uit de voorjaarsnota bleven tekorten oplopen. Het Rijk had in die nota weliswaar bijna drie miljard euro extra toegezegd voor gemeenten over de jaren tot 2027, maar de verdeling en dekking van de daadwerkelijk ontstane tekorten bleef onduidelijk. Gemeenten eisten naast structurele steun ook compensatie voor de zwaarste jaarschades.
Ultimatum en resolutie: gemeenten staan op scherp
In juni werd de druk opgevoerd. Bij de Algemene Ledenvergadering stelde de VNG dat als het kabinet op Prinsjesdag geen compensatie regelde voor 2023 en 2024, men een civiele procedure zou starten. Een overweldigende meerderheid van de gemeenten stemde in met deze resolutie, waarin niet alleen om compensatie werd gevraagd, maar ook om duurzame afspraken voor de periode 2025–2027 en een financieel plan vanaf 2028.
Het kabinet kwam in april met een voorstel: een extra bijdrage van 3 miljard euro aan het gemeentefonds, inclusief de 728 miljoen euro voor eerdere tekorten. Dit bedrag moest verdeeld worden over een algemene vrij te besteden bijdrage, een vergoeding op basis van gerealiseerde jeugdzorgkosten, en een afvlakking van eerder geplande bezuinigingen. Hoewel het een begin van verlichting bood, bleef onduidelijk of dit voldoende was om de continuïteit van de jeugdzorg te garanderen.
Compensatie wordt realiteit: rechtsweg lijkt van de baan
Tijdens een besluitvormend overleg op 8 september kwam het kabinet over de brug en bevestigde het beschikbaar stellen van de volledige 728 miljoen euro voor de jaren 2023 en 2024. Daarmee werd het dreigende juridische conflict van tafel geveegd. Voor gemeenten betekent dit eindelijk ademruimte en de mogelijkheid om zich te richten op het structureel verbeteren van het systeem zonder de dreiging van tekorten.
Deze stap wordt gezien als een belangrijk herstel van vertrouwen tussen het Rijk en gemeenten. Men gaat nu verder met werken aan een echt partnerschap, waarin verantwoordelijkheden, ambities en middelen in balans zijn. Er wordt afgesproken dat een onafhankelijke commissie, onder leiding van een voormalig minister, eind 2027 zal beoordelen of het systeem op langere termijn houdbaar is.
Vooruitblik: hervorming in balans en structurele stabiliteit
Met deze financiële injectie lijkt het zware conflict eindelijk bezworen. Gemeenten kunnen nu focussen op herstel en efficiëntie, terwijl het Rijk erkent dat structurele tekorten niet vanzelf verdwijnen.
De hervormingsagenda, die al in gang was gezet, krijgt nieuw gewicht. Verwacht wordt dat door gericht beleid, korte trajecten en minder bureaucratie jaarlijks tientallen miljoenen euro’s bespaard kunnen worden in de toekomst. Tegelijkertijd wordt ingezet op professionalisering van de jeugdzorg en het verminderen van wachttijden.
Dankzij zowel noodmaatregelen als structurele investeringen ontstaat er weer perspectief op een stabiel, werkbaar jeugdzorgstelsel dat antwoord geeft aan kinder- en gezinsvragen – en waar de financiële balans tussen gemeenten en Rijk hersteld is.
