DEN HAAG – De maat is vol voor Nederlandse gemeenten. In een brandbrief aan premier Dick Schoof trekt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan de noodklok over de vastlopende opvang van asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen. Gemeenten voelen zich in de steek gelaten door Den Haag en eisen onmiddellijke maatregelen. “Het loopt uit de klauwen. Gemeenten kunnen dit niet langer dragen,” aldus VNG-voorzitter en burgemeester van Utrecht Sharon Dijksma.
Lokale bestuurders onder druk
In de brief waarschuwt de VNG dat lokale bestuurders steeds vaker klem komen te zitten. Het draagvlak onder inwoners voor opvang neemt snel af, terwijl incidenten en geweld rondom asielopvang toenemen. Ook raadsvergaderingen over opvanglocaties worden steeds vaker verstoord door felle tegenstanders.
“Onze inwoners zien hun buurt veranderen, voelen zich niet gehoord, en reageren steeds vaker met wantrouwen en soms met agressie. Als wij er dan ook nog alleen voor komen te staan, brokkelt het draagvlak volledig af,” schrijft Dijksma.
De burgemeesters benadrukken dat hun wettelijke taak – het bieden van opvang – steeds moeilijker uitvoerbaar wordt. “De veiligheid van inwoners en bestuurders komt in gevaar, en daarmee ook het functioneren van onze democratische rechtsstaat.”
Escalaties en symbolische timing
De brief komt op een beladen moment. In Ter Apel verblijven al dagenlang meer dan 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum, ruim boven de toegestane capaciteit. Het COA riskeert inmiddels hoge dwangsommen.
Daarbovenop kwamen afgelopen zaterdag in Den Haag hevige rellen na een demonstratie tegen het asielbeleid. Zo’n 1200 relschoppers leverden een ware veldslag met de politie, die met man en macht moest optreden. Het incident volgde een week na de troonrede van koning Willem-Alexander, waarin al werd gewaarschuwd voor toenemende polarisatie.
Spreidingswet als splijtzwam
Een van de grootste pijnpunten is de Spreidingswet, die gemeenten verplicht opvangplekken te realiseren. Hoewel die wet formeel nog geldt, heeft het kabinet aangekondigd deze te willen schrappen. Ondertussen roepen partijen als PVV en Forum voor Democratie hun achterban actief op om te protesteren tegen nieuwe azc’s.
Volgens de VNG zorgt dit voor een gevaarlijke situatie: “Gemeenten moeten de wet uitvoeren, maar krijgen geen rugdekking van het kabinet. Dat maakt lokale bestuurders een gemakkelijk doelwit voor woede en frustratie. Den Haag laat ons vallen.”
Kosten lopen op
Naast sociale spanningen zijn ook de financiële lasten een probleem. Gemeenten draaien op voor de opvang van grote groepen vluchtelingen, maar volgens de VNG ontbreekt een structurele compensatie. “Zolang de instroom en terugkeer van afgewezen asielzoekers niet op orde is, betalen gemeenten de prijs – in geld, draagvlak en veiligheid,” aldus Dijksma.
Politieke druk op kabinet
De brandbrief legt extra druk op premier Schoof en staatssecretaris Marjolein Faber (Asiel en Migratie). Het kabinet worstelt al jaren met het asieldossier. Eerdere pogingen om landelijke regie te nemen strandden in politieke verdeeldheid. Nu gemeenten zelf de alarmbel luiden, groeit de druk om op korte termijn een koerswijziging te presenteren.
Coalitiepartijen reageren verdeeld. Waar NSC en BBB aandringen op rust en landelijke regie, blijven PVV en VVD vasthouden aan hun wens de Spreidingswet zo snel mogelijk af te schaffen.
Spoedoverleg deze week
De VNG eist deze week nog een spoedoverleg met het kabinet. Daarbij moet volgens Dijksma een helder signaal komen: “Publiekelijke en ondubbelzinnige steun voor bestuurders die de wet uitvoeren. Gemeenten kunnen dit niet langer alleen.”
Of het kabinet gehoor geeft, is nog onduidelijk. Wat wel zeker is: de spanning tussen gemeenten en Den Haag over de opvangcrisis bereikt een nieuw hoogtepunt.
