In de nasleep van de gewelddadige onlusten tijdens de asieldemonstratie op het Malieveld heerst politieke woede — met name rechts stelt dat de schuld ligt bij de “chaoszaaiers” die zich vermengen met het protest. Verschillende partijen en commentaren geven gewelddadige relschoppers de schuld en verbinden hen aan links, extreemlinks of anarchistische elementen. Dat roept de vraag op: waarom wijzen rechtse partijen vaak met de vinger naar “de ander” in plaats van in eigen kring te kijken?
Het protest sloeg om in geweld
Wat begon als een aangekondigd vreedzaam protest tegen het huidige asielbeleid, liep uit de hand toen groepen relschoppers richting politie trokken, obstakels gebruikten en zelfs op de A12 kwamen. Ramen van het D66-kantoor in Den Haag werden ingegooid en de politie zette waterkanonnen in. Politie en veiligheidsdiensten spraken van een mix van demonstranten, voetbalhooligans en extremistengroepen. Bij de debatten in de Tweede Kamer werd benadrukt dat “de harde kern” een integraal deel uitmaakte van de escalatie. (bron: NOS liveblog)
Rechtse partijen, al dan niet direct betrokken bij het protest, gebruiken die beelden en verslagen om te betogen dat het geweld niet voortkwam uit het protest zelf, maar door insluitsing van radicale elementen, zogenaamd met linkse of anarchistische achtergrond.
Tactiek: schuld verschuiven naar “de andere kant”
Rechts-politici maken in debatten en persverklaringen vaak gebruik van retoriek waarin zij de geweldplegers bestempelen als “relanten van links” of “antifa” die het protest kapen. Door het geweld te koppelen aan een vijandbeeld — de ideologische tegenstander — proberen zij legitimiteit te verkrijgen voor repressieve maatregelen, zoals strengere demonstratiewetten, gezichtsherkenning of politieoptreden met extra bevoegdheden.
Zo bepleiten partijen als VVD en BBB in Kamerdebatten om meer middelen vrij te maken voor politie-inzet bij demonstraties, en om zichtbare identificatie door politie (zoals camera’s) te versterken. Deze partijen proberen te poseren als de strijders tegen onrust, terwijl ze de focus verleggen op een vermeende extreemlinkse provocatie. (bron: NOS liveblog)
Deze strategie biedt meerdere voordelen:
Reactief optreden lijkt gerechtvaardigd als “vechten tegen anarchie”
Symbolisch afstand nemen van eigen eventuele verantwoordelijkheid
Mobilisatie van de achterban door een vijandbeeld te versterken
Kritiek op de verwijzende strategie
Critici waarschuwen dat het simplificeren en monolithisch beschrijven van geweldplegers desastreuze effecten kan hebben. Zulke framing kan reële achterliggende oorzaken verhullen, zoals de oplopende polarisatie, uitsluiting, sociale onvrede of online radicalisering. Bovendien bestaat het gevaar dat een hele protestbeweging onterecht in diskrediet wordt gebracht omdat een kleine groep geweld pleegde.
In opinies en journalistieke commentaren wordt gewezen op het zogeheten “afstandsoffensief” — waarbij partijen beweren dat het geweld buiten hun kring valt, terwijl hun eigen retoriek en verkiezingsbelofte voor verhard beleid op asiel en immigratie een voedingsbodem kunnen vormen.
Journalistische en onafhankelijke analyses van de rellen toonden bij het protest een “cocktail van deelnemers”: van boze burgers tot politieke activisten tot echte extremistische groeperingen die de situatie kapen voor eigen doeleinden. Daarbij is weinig bewijs dat het grootste deel van de demonstranten betrokken was bij geweld. (bron: NOS liveblog, artikelen over Els Rechts protest)
Els Rechts: symbool of strop voor alle rechts
De organisator van het protest, actief onder de naam Els Rechts, kondigde vooraf aan dat het protest vreedzaam zou blijven. Achteraf zei zij zich “geschrokken” te hebben van de escalatie en gaf toe dat zij mogelijk te naïef was geweest in de inschatting van wie zich bij de demonstratie zou aansluiten. (bron: AD)
Toch gebruiken rechtse partijen het protest om Els Rechts te verbinden aan het geweld, alsof de organisator volledige controle had over alle deelnemers. Hiermee worden nuance en interne verschillen genegeerd: niet elke wanorde is een beleidsgreep, maar kan ontstaan door opportunisme of radicale tussenkomst.
Gevolgen voor debat en beleid
Door geweld meteen toe te schrijven aan “de ander”, wordt het debat over de onderliggende oorzaken verengd. In plaats van te praten over woningcrisis, asielketen, draagkracht en integratie, wordt de discussie verschoven naar veiligheid, repressie en strafrecht. Dat is politiek aantrekkelijk, want het biedt duidelijke vijanden en thema’s waarop kiezers emotief reageren.
Tegelijkertijd legitimeert dit een steeds politievere opstelling tegen demonstranten: meer camera’s, snellere sancties, meer bevoegdheden. Voor linkse en middenpartijen is het lastig om zich te verzetten als het narratief al is gevestigd dat elke demonstrant potentieel gewelddadig is.
Conclusie
De neiging van rechtse partijen om geweldplegers bij protesten zoals het Els-protest aan te wijzen als onderdeel van een groter, ideologisch complot, is onderdeel van hun strategie om het debat te domineren en legitimatie te bieden voor strengere maatregelen. Maar deze aanpak miskent de werkelijkheid van gemengde protestgroepen en ondermijnt de kans op breder maatschappelijk gesprek. Zeker in een samenleving waarin polarisatie toeneemt, is het gevaar groot dat nuance en dialoog het onderspit delven ten favor van simplistische vijandbeelden.
