AMSTERDAM – Terwijl migratie één van de meest besproken thema’s is in de Europese politiek, bleef het onderwerp opvallend afwezig tijdens het congres van de Party of European Socialists (PES) in Amsterdam. Zowel Frans Timmermans, leider van GroenLinks-PvdA, als de Spaanse premier Pedro Sánchez besteedden in hun toespraken nauwelijks aandacht aan het thema. Dat terwijl Timmermans eerder nog Spanje aanhaalde als voorbeeld van een strenger migratiebeleid.
Congres in het teken van ‘progressieve samenwerking’
In de Beurs van Berlage, waar het driedaagse congres werd gehouden, benadrukte EU-kopstuk António Costa dat de bijeenkomst plaatsvond “in een zaal opgedragen aan oud-premier Joop den Uyl”. Het congres stond officieel in het teken van progressieve samenwerking binnen Europa.
Op de agenda stonden thema’s als sociale rechtvaardigheid, betaalbaar wonen, mentale gezondheid, klimaatbeleid, de situatie in Gaza en de rol van mannen in de strijd voor gendergelijkheid. Over migratie – een onderwerp dat veel Europese sociaaldemocraten verdeelt – werd nauwelijks gesproken.
Linkse traditie met restrictief migratiebeleid
Opvallend is dat juist in het linkse kabinet-Den Uyl (1973-1977) een restrictiever beleid werd gevoerd voor nieuwe gastarbeiders. En zeven jaar geleden probeerden Europese sociaaldemocraten, onder wie de toenmalige PvdA-leider Lodewijk Asscher en de huidige Deense premier Mette Frederiksen, nog een gezamenlijk antwoord te formuleren op de migratiecrisis.
Dit keer ontbraken verschillende prominente namen. Zo waren Frederiksen en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz niet aanwezig. Timmermans verklaarde haar afwezigheid als volgt: “Ik heb met haar gebeld, maar ze had een nationale verplichting.”
Frederiksen: “Linkse partijen ontwijken het migratievraagstuk”
De Deense premier Frederiksen, die bekendstaat om haar harde migratiestandpunten, uitte eerder scherpe kritiek op haar Europese partijgenoten. “We moeten de instroom van migranten naar Europa beperken,” zei ze onlangs in Straatsburg. Ze noemde het onbegrijpelijk dat linkse partijen het onderwerp liever vermijden.
Toch bleef ook in Amsterdam het migratievraagstuk grotendeels onbesproken. Zowel Timmermans als Sánchez concentreerden zich in hun toespraken op sociale thema’s en Europese samenwerking.
Spanje als voorbeeld – maar cijfers dalen
Tijdens het eerste RTL-verkiezingsdebat noemde Timmermans Spanje nog als voorbeeld van een effectief migratiebeleid, met name vanwege het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers. “Als het Spanje lukt, moet het ons ook lukken,” zei hij toen.
Tegenover De Telegraaf verduidelijkte hij zijn uitspraak: “Ik doelde op bilaterale afspraken tussen landen. Spanje heeft bijvoorbeeld afspraken gemaakt met Marokko over het tegenhouden en terugsturen van illegale vluchtelingen. Dat zou ik ook graag op Europese schaal zien, maar als dat niet lukt, dan via nationale afspraken.”
Die Spaanse aanpak, gebaseerd op samenwerking met Marokko en gezamenlijke grenspatrouilles, ligt echter onder vuur. De zogenoemde pushbacks worden bekritiseerd door Europese instanties én door het Spaanse Hooggerechtshof. Bovendien blijkt uit officiële cijfers dat het aantal uitzettingen in Spanje juist is gedaald onder de regering-Sánchez: in zijn laatste twee jaren werden 2.736 minder uitzettingen uitgevoerd dan in de eerste twee. Tegelijkertijd steeg het aantal asielaanvragen sinds 2018 met ruim 100.000.
Volgens Timmermans komt dat doordat “meer aanvragen nu afkomstig zijn uit landen als Syrië en Oekraïne”. De GL/PvdA-leider kondigt aan binnenkort met Sánchez verder te praten “over hoe dat model precies werkt”.
Migratie hoog op agenda kiezer
Dat migratie voor veel Europeanen een belangrijk onderwerp blijft, blijkt uit recente peilingen van Ipsos I&O. Daarin noemt 36 procent van de Nederlanders asiel en immigratie het onderwerp waar de politiek prioriteit aan moet geven – direct na de woningmarkt (48 procent).
Toch lijkt dat besef op het PES-congres ver weg. De sfeer in de Beurs van Berlage doet denken aan een feest van idealen: borden met teksten als “Feminism is democracy”, “Housing is a right” en “Tax the billionaires” worden enthousiast omhooggehouden. Er wordt gesproken over “bouwen aan een betere toekomst”, maar in de zaal is het vooral zoeken naar jonge bezoekers.
Stilte rond het meest splijtende thema
Wat ontbreekt, is een concreet debat over migratie – het onderwerp dat sociaaldemocratische partijen in Europa verdeelt en hun kiezers bezighoudt. Terwijl de Europese rechterflank groeit met harde standpunten over asiel en grensbewaking, blijven veel linkse leiders vasthouden aan sociale thema’s.
Het congres in Amsterdam bevestigt daarmee een spanningsveld dat al jaren in de Europese sociaaldemocratie speelt: tussen idealisme en realisme, tussen solidariteit en grenzen.
