Amsterdam – De zogeheten ombudsaffaire op de Stopera groeit uit tot een ernstige crisis. Burgemeester Femke Halsema en de Amsterdamse gemeenteraad zetten vraagtekens bij de deskundigheid van hun eigen ombudsman Munish Ramlal, wat tot groot verzet leidt van hemzelf én van zijn collega’s uit de drie andere grote steden.
Raadsleden in dubio
Woensdag komen de dertien fractievoorzitters van de gemeenteraad bijeen om te bespreken of er een extern onderzoek moet komen naar het vernietigende rapport van Ramlal over het Bureau Integriteit van de gemeente Amsterdam. De vraag is of de raad dit gevoelige dossier nog zelf durft te behandelen of het liever doorschuift naar buitenstaanders.
Ombudsman voelt zich ondermijnd
Volgens Ramlal schaadt het plan voor een extern onderzoek het vertrouwen in zijn instituut. In een brief aan de raad schrijft hij dat zijn rapport in twijfel wordt getrokken nog vóór raadsleden het hebben gelezen of hij de kans heeft gehad zijn bevindingen toe te lichten. “Bijzonder schadelijk voor de onafhankelijkheid van de ombudsman,” stelt hij.
Steun uit andere steden
Zijn collega’s uit Rotterdam, Utrecht en Den Haag ondersteunen hem in een gezamenlijke brief aan de Amsterdamse gemeenteraad. Ombudsvrouwen Marianne van den Anker, Alma van Bommel en Carina van Eck waarschuwen dat een dergelijk extern onderzoek “een ongekend precedent vormt dat de onafhankelijkheid van het instituut en de noodzakelijke tegenmacht kan aantasten”.
Anderhalf jaar onderzoek
Ramlal onderzocht op eigen initiatief anderhalf jaar lang het functioneren van het Bureau Integriteit, dat onder Halsema’s verantwoordelijkheid valt en misstanden binnen de gemeentelijke organisatie moet aanpakken. Eerdere rapporten wezen al op grote problemen met sociale veiligheid, pesterijen en discriminatie.
Zijn conclusie: er gaat veel mis binnen het bureau. Toch is die boodschap overschaduwd geraakt door felle kritiek van Halsema op zijn onderzoeksmethode.
Spanningen en verwijten
Een eerdere versie van het rapport trok Ramlal terug na een zwaar gesprek met de burgemeester, omdat hij wilde voorkomen dat het rapport bij verschijning al zou worden afgewezen. Halsema vroeg vervolgens het presidium van de raad – zijn formele werkgever – om met Ramlal in gesprek te gaan.
In een vertrouwelijk document schrijft Halsema dat er “patronen” te zien zijn in zijn werkwijze. Ze noemt hem “onzorgvuldig” en “grillig” en twijfelt aan verdere samenwerking. In een uitgebreide bijlage lichtte ze haar kritiek toe.
Ramlal stelt echter dat hij druk heeft ervaren vanuit het college, al benadrukt hij niet te zijn “bezweken onder die druk”. Volgens hem is de kritiek op zijn methode “een afleidingsmanoeuvre om het niet over de inhoud te hoeven hebben”.
Brief geblokkeerd
Toen Ramlal eerder dit jaar een brief aan de raad wilde sturen over de vertraging van zijn rapport, werd die aanvankelijk tegengehouden door de griffie. Halsema zou hem bovendien hebben gebeld met het verzoek de brief aan te passen.
Rapport alsnog gepubliceerd
Vorige week donderdag verscheen zijn uiteindelijke rapport alsnog – in een herschreven versie. Halsema bleef bij haar oordeel dat de methodiek ondeugdelijk was. Tijdens het daaropvolgende raadsdebat spraken burgemeester en raadsleden hun steun uit voor een “externe duiding” van het onderzoek, om te bepalen of het wetenschappelijk en procedureel in orde is.
Ramlal waarschuwt echter dat zo’n stap de onafhankelijkheid van de ombudsman ondermijnt. “Ik vraag de raad om geen onderzoek naar een onderzoek te doen, maar het gesprek terug te brengen naar de inhoud,” schreef hij maandag.
Uitstel dreigt
Als er geen extern onderzoek komt, kunnen raadsleden op 4 december met zowel Ramlal als Halsema in debat tijdens een commissievergadering. Als er wél extern onderzoek volgt, schuift dat debat mogelijk door naar volgend jaar — wellicht zelfs voorbij de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart.
Ondersteuning van experts en OR
In een bijlage bij Ramlals brief stelt hoogleraar Bert Marseille (Rijksuniversiteit Groningen) dat zijn onderzoek deugdelijk is uitgevoerd. De problemen binnen Bureau Integriteit en de meldingsstructuur van de gemeente zijn bovendien niet nieuw; de Nederlandse Arbeidsinspectie waarschuwde er eerder dit jaar ook al voor.
De ondernemingsraad van de gemeente mengt zich inmiddels ook in de kwestie. De leden spreken van “ernstige zorgen” over de sociale veiligheid en transparantie binnen de organisatie. Halsema heeft op haar beurt laten weten dat zij de toon en de kritiek van de ondernemingsraad “niet gepast” vindt.
