In de laatste dagen van het jaar is het ongekend druk bij tankstations in Nederland. Automobilisten proberen nog snel te profiteren van de lagere brandstofprijzen voordat per 1 januari een nieuwe prijsstijging ingaat. Vooral benzinerijders voelen de urgentie: vanaf het nieuwe jaar wordt tanken in Nederland opnieuw duurder, terwijl de prijzen net over de grens in Duitsland aanzienlijk lager blijven. Het verschil kan oplopen tot zo’n 30 cent per liter, wat zorgt voor wat door pomphouders inmiddels wordt omschreven als een ware ‘pompgekte’.
De verwachte prijsstijging heeft alles te maken met veranderingen in belastingen en accijnzen. Vanaf 1 januari worden de accijnzen op benzine en diesel verhoogd, nadat eerdere tijdelijke verlagingen zijn afgebouwd. Deze maatregel raakt vooral automobilisten die dagelijks afhankelijk zijn van hun auto, zoals forenzen en zelfstandigen. Veel van hen proberen nu hun tank nog een laatste keer volledig te vullen tegen het oude tarief.
Bij tankstations langs snelwegen en in grensregio’s is de drukte duidelijk zichtbaar. Pomphouders melden lange wachttijden en een fors hogere afzet dan normaal voor deze tijd van het jaar. Sommige stations draaien dagenlang op volle capaciteit. Vooral in de avonduren en in het weekend is het extra druk, omdat veel mensen hun tankbeurt combineren met andere boodschappen of een rit richting familiebezoek rond de feestdagen.
Volgens brancheorganisaties is het gedrag van automobilisten goed te verklaren. Een verschil van tientallen centen per liter kan op een volle tank al snel tien tot vijftien euro schelen. Voor huishoudens met meerdere auto’s of mensen die veel kilometers maken, loopt dat voordeel snel op. Dat verklaart ook waarom veel Nederlanders niet alleen nu massaal tanken, maar zich vanaf januari vaker in Duitsland zullen laten zien.
In Duitsland blijven de brandstofprijzen aanzienlijk lager doordat daar de belastingdruk op brandstof minder hoog is. Terwijl Nederland sterk leunt op accijnzen en btw om inkomsten te genereren, kiest Duitsland voor een andere balans. Het gevolg is dat Nederlandse automobilisten, zeker in grensgebieden, structureel de grens oversteken om te tanken. Tankstations net over de grens bereiden zich al voor op een toestroom van klanten vanaf het nieuwe jaar.
Economen wijzen erop dat deze situatie al jaren speelt, maar dat het prijsverschil nu opnieuw scherper wordt. Elke keer dat de Nederlandse overheid de accijnzen verhoogt, laait de discussie weer op over de betaalbaarheid van autorijden. Critici stellen dat de lasten onevenredig zwaar drukken op mensen die geen alternatief hebben voor de auto, bijvoorbeeld omdat zij buiten de Randstad wonen of in sectoren werken met onregelmatige diensten.
De overheid benadrukt dat de accijnsverhoging onderdeel is van breder beleid, waarin ook verduurzaming en het ontmoedigen van fossiele brandstoffen een rol spelen. Tegelijkertijd wordt erkend dat de timing, vlak na een periode van hoge inflatie en stijgende kosten voor levensonderhoud, voor veel mensen lastig is. Er wordt daarom nauwlettend gekeken naar de effecten op koopkracht en mobiliteit.
Tankstationhouders zien ondertussen een verschuiving in gedrag. Waar klanten vroeger vaker kleine hoeveelheden tankten, kiezen zij nu massaal voor volledig voltanken. Ook worden jerrycans vaker meegenomen, al waarschuwen experts dat hier veiligheids- en wettelijke grenzen aan zitten. Het vervoeren en opslaan van extra brandstof brengt risico’s met zich mee en is niet in alle situaties toegestaan.
In de grensstreken verwacht men vanaf januari een duidelijke terugval in omzet aan Nederlandse zijde. Ondernemers vrezen dat klanten structureel wegblijven en hun brandstof voortaan in Duitsland halen. Dat kan niet alleen gevolgen hebben voor tankstations, maar ook voor omliggende winkels en horeca die meeliften op het passerende verkeer.
Voorlopig lijkt de pompgekte nog niet voorbij. Zolang de prijsverhoging nadert, blijven automobilisten hun momenten zoeken om zo goedkoop mogelijk te tanken. Of de accijnsverhoging op de lange termijn leidt tot minder autogebruik of vooral tot meer grensverkeer, zal de komende maanden duidelijk worden. Eén ding staat vast: de verschillen aan de pomp blijven een gevoelig onderwerp, dat veel Nederlanders direct in hun portemonnee raakt.
