De Nederlandse opvangcapaciteit voor migranten staat onder grote druk als gevolg van een langdurige tekort aan reguliere asielzoekerscentra en de hoge kosten van alternatieve accommodatie. In recente beleidsvoorstellen van het kabinet en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) wordt onderzocht of migranten die in hotels worden gehuisvest, zelf hun maaltijden moeten bereiden en hun was moeten doen om de explosieve kosten van hotelopvang beheersbaar te houden. Dit plan stuit op brede weerstand van gemeenten, maatschappelijke organisaties en buurtbewoners, en zet het debat over opvang en integratie opnieuw op scherp.
Nederland kampt al jarenlang met een tekort aan opvangplekken voor asielzoekers en statushouders — mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen maar nog geen vaste woonruimte hebben gevonden. De reguliere asielzoekerscentra van de COA zijn al geruime tijd overvol. Daardoor is het noodgedwongen gebruik van hotels en andere tijdelijke locaties sterk toegenomen. De hotelopvang is een dure oplossing: de jaarlijkse kosten per persoon lopen in de tonnen, terwijl reguliere opvangcentra aanzienlijk goedkoper zijn. Door deze financiële druk dringt het kabinet aan op maatregelen om de uitgaven te beteugelen.
Het idee dat migranten in hotels moeten leren koken en zelf hun was moeten doen, komt voort uit diezelfde kostenproblematiek. Lokale media melden dat bepaalde hotels die worden gebruikt voor opvang in overleg met COA en gemeenten bekijken of ze gezamenlijke kookfaciliteiten kunnen aanbieden en migranten hun eigen maaltijden kunnen laten bereiden. Het doel is zowel de exploitatiekosten van de hotelopvang te verlagen als de zelfredzaamheid van de bewoners te vergroten. Hierbij wordt benadrukt dat het geen luxeverblijf betreft, maar een meer ‘basisniveau’ van opvang, waarbij bewoners meer eigen verantwoordelijkheid krijgen.
De Nederlandse overheid heeft geen recente officiële cijfers vrijgegeven over de exacte kosten van het hotelbeleid, maar oudere gegevens tonen aan dat het plaatsen van asielzoekers in hotels tot drie keer duurder kan zijn dan opvang in reguliere centra. In sommige gevallen betaalt de COA duizenden euro’s per persoon per maand voor hotelkamers, bovenop maaltijden en andere diensten. Die hoge uitgaven hebben geleid tot felle debatten in de Tweede Kamer over de houdbaarheid van het huidige beleid.
Critici van het kabinet wijzen erop dat migranten en statushouders te vaak als kostenpost worden benaderd in plaats van als mensen die ondersteuning nodig hebben bij integratie. Maatschappelijke organisaties waarschuwen dat het verplicht laten koken en verzorgen van de was de integratie juist kan belemmeren, omdat het tijd afleidt van belangrijke trajecten zoals taalonderwijs, werkzoekactiviteiten en participatie in de lokale samenleving. Zij pleiten in plaats daarvan voor investeringen in reguliere opvang en woonruimte zodat migranten sneller zelfstandig kunnen functioneren zonder de noodzaak van tijdelijke hotelvoorzieningen.
Daarnaast signaleren maatschappelijke actoren dat de hotelopvang kan leiden tot sociale isolatie van statushouders en asielzoekers. Hotels zijn vaak geïsoleerd gelegen en bieden weinig mogelijkheden voor ontmoeting met buurtbewoners of deelname aan buurtactiviteiten. Ook de kwaliteit van de leefruimte en de psychologische impact van langdurige hotelopvang blijven regelmatig onderwerp van kritiek.
Gemeenten staan in veel gevallen voor een praktisch dilemma. Enerzijds moeten zij uitvoering geven aan nationale opvangplannen en wettelijke verplichtingen om statushouders en nareizigers onder te brengen; anderzijds zien lokale politici hoe de opvang in hotels bulkt van de kosten en een grote druk legt op lokale voorzieningen. In sommige gemeenten wordt gezocht naar alternatieven zoals geschikte leegstaande gebouwen of tijdelijke woonunits, maar die zijn niet overal voorhanden.
Het kabinet heeft aangegeven dat de maatregelen rond hotelopvang en aanpassingen in de opvangstructuur onderdeel zijn van een breed pakket van beleidsreacties op de asiel- en migratiecrisis. Daarbij wordt ook gekeken naar de snelheid van asielprocedures, herverdelingsmaatregelen met andere Europese landen en extra investeringen in huisvesting voor statushouders.
De roep om structurele, duurzame oplossingen neemt toe. Politieke partijen, belangenorganisaties en lokale overheden blijven het kabinet aansporen om het debat over opvangkosten, mensenrechten en integratie te intensiveren. Voor nu blijft het hotelbeleid een pijnpunt in het migratiedebat, mede omdat het volgens critici symbool staat voor bredere uitdagingen rond migratie, financiering en maatschappelijke participatie in Nederland.
Terwijl de discussie voortduurt en het plan verder wordt uitgewerkt, blijft onzeker hoe de definitieve maatregelen eruit zullen zien en hoe migranten zelf zullen worden betrokken bij praktische oplossingen voor de opvangproblematiek in hotels.
