AMSTERDAM – Wat begint als een doodgewone middag, eindigt voor de 70-jarige Hannie in een financiële nachtmerrie. Binnen enkele uren raakt ze duizenden euro’s kwijt aan geraffineerde oplichters die zich voordoen als politie en bankmedewerkers. Banken waarschuwen inmiddels voor een nieuwe, levensgevaarlijke fraudevorm: scripting.
Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zijn in 2024 al bijna 7000 Nederlanders slachtoffer geworden van zogenoemde bankhelpdeskfraude, samen goed voor een schadebedrag van 23 miljoen euro. De nieuwste ontwikkeling in deze vorm van oplichting maakt gebruik van manipulatie en emotionele druk — en wordt steeds moeilijker te doorzien.
‘Er is in de buurt ingebroken’
Hannie zit rustig met haar zus op de bank als de telefoon gaat. Aan de andere kant van de lijn een man die zich voorstelt als politieagent.
„Er is in de buurt een inbraak geweest”, zegt hij op serieuze toon. „We hebben twee verdachten aangehouden, maar ze zijn ontsnapt. In hun telefoon vonden we uw adres. U loopt gevaar.”
De zogenaamde agent overtuigt haar dat ze haar sieraden en waardevolle spullen moet afgeven voor ‘veiligstelling’. Even later staat er iemand aan de deur in politie-uniform. Kort daarna is hij vertrokken – mét de sieraden.
Nog geen uur later volgt een nieuw telefoontje. Dit keer van iemand die beweert van ABN Amro te zijn. Er zouden verdachte transacties zijn waargenomen op haar rekening. Hannie moet, zegt de beller, “snel handelen” en haar spaargeld overmaken naar een veilige rekening.
„Ik dacht dat ik de politie en de bank sprak,” vertelt Hannie later. „Alles klonk echt. Zelfs het nummer klopte.”
De nieuwe truc: scripting
Wat Hannie overkomt, is een schoolvoorbeeld van een nieuwe oplichtingsmethode: scripting. Daarbij geven fraudeurs hun slachtoffers stap voor stap instructies over wat ze moeten doen of zeggen – vaak terwijl ze aan de telefoon zijn met de echte bank.
“Soms horen we dat iemand letterlijk een tekst voorleest,” vertelt Marco Hendriks, fraude-expert bij ABN Amro. “We horen zelfs stemmen op de achtergrond die slachtoffers influisteren wat ze tegen ons moeten zeggen. Het kan extreem gevaarlijk worden als de oplichters fysiek in dezelfde ruimte zijn. Dan weet je niet wat ze van plan zijn.”
De truc is psychologisch geraffineerd. Door angst, paniek en urgentie te creëren, schakelen criminelen het rationeel denken van hun slachtoffers uit.
Manipulatie van emoties
„Ze zeggen dat er geld verdwijnt, dat er inbrekers onderweg zijn, of dat je direct moet handelen om alles te redden,” legt Hendriks uit. „Het doel is één: iemand onder druk zetten zodat hij of zij zelf geld overmaakt.”
Volgens hoogleraar neurowetenschappen Maarten Boksem (Erasmus Universiteit Rotterdam) werkt deze strategie omdat ze inspeelt op het menselijk stresssysteem. „Bij plotselinge angst of opwinding komt adrenaline vrij. Je hartslag stijgt, je ademhaling versnelt, en je hersenen gaan in overlevingsstand. In die toestand maak je impulsieve beslissingen – precies waar oplichters op mikken.”
Fraude neemt explosief toe
Banken zien het aantal fraudegevallen snel stijgen. Vooral bij ouderen, maar ook jongeren blijken vatbaar voor de slimme trucs. Jongvolwassenen raken verstrikt in zogenaamde nep-winacties of AI-gegenereerde liefdesfraude, waarbij criminelen met kunstmatig gegenereerde beelden en stemmen vertrouwen winnen.
Een 25-jarige vrouw vertelt: „Ik kreeg een telefoontje dat ik een bedrag van 950 euro had overgemaakt. Ik moest via een link een Tikkie betalen om dat ‘veilig te stellen’. Hoewel ik twijfelde, deed ik het toch. Pas daarna besefte ik dat ik was opgelicht.”
Ook romantische fraude komt steeds vaker voor. Een 40-jarige man werd overgehaald geld te sturen naar zijn “nieuwe liefde” uit het buitenland. „Ze stuurde me lieve berichten en foto’s,” zegt hij. „Ik dacht echt dat het serieus was.” Het geld bleek te zijn verdwenen naar een rekening in Litouwen.
‘Laat niemand je paniekknop indrukken’
Volgens Hendriks is het cruciaal om bij twijfel zelf de bank terug te bellen via het officiële nummer op de website. „Fraudeurs willen uiteindelijk maar één ding: dat jij zélf het geld overmaakt. Ze creëren haast, druk en paniek om dat voor elkaar te krijgen. Maar als iemand jouw paniekknop indrukt, is dat het moment om juist even stil te staan.”
Banken roepen op tot alertheid: geef nooit persoonlijke gegevens, pincodes of inlogcodes door, en volg geen instructies op van iemand die belt – hoe echt het ook lijkt.
‘Het kan iedereen overkomen’
Voor Hannie is de schade niet alleen financieel, maar ook emotioneel groot. „Ik voel me zó dom,” zegt ze zacht. „Maar ze waren zo overtuigend. Ik dacht echt dat ik goed bezig was.”
De politie benadrukt dat slachtoffers zich niet hoeven te schamen. “Deze criminelen zijn geraffineerd en professioneel. Ze weten precies hoe ze vertrouwen kunnen winnen. We zien dat het werkelijk iedereen kan overkomen.”
Tips van de banken om fraude te voorkomen
Bel altijd zelf terug via het officiële banknummer.
Vertrouw geen spoedverhalen over ‘gevaar’ of ‘beveiligingsrekeningen’.
Geef nooit codes, pincodes of toegang tot internetbankieren.
Laat je niet onder druk zetten om direct te handelen.
Stop elk gesprek dat onveilig aanvoelt.
