Deskundigen: “De economie stort in, de zorg valt om en de samenleving krimpt”
Wat zou er gebeuren als alle migranten en Nederlanders met een migratieachtergrond Nederland zouden verlaten? Het klinkt als een onrealistisch scenario, maar het laat zien hoe afhankelijk ons land is geworden van mensen met buitenlandse roots. Volgens economen, demografen en beleidsmakers zou de impact “catastrofaal” zijn — op vrijwel ieder terrein van de samenleving.
5,2 miljoen mensen verdwijnen
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft inmiddels bijna 29 procent van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond. Dat zijn ruim 5,2 miljoen mensen op een totaal van 18,2 miljoen inwoners.
Het gaat om zowel de eerste generatie (zelf in het buitenland geboren) als de tweede generatie (in Nederland geboren met minimaal één ouder uit het buitenland).
Als al deze mensen zouden vertrekken, zou de bevolking in één klap terugvallen naar het niveau van begin jaren ’80: zo’n 13 miljoen inwoners.
“Dat zou niet alleen een demografische schok zijn,” zegt econoom Marieke van der Laan van het Centraal Planbureau (CPB). “Het zou leiden tot de grootste economische krimp in de moderne Nederlandse geschiedenis.”
Arbeidsmarkt: sectoren komen tot stilstand
Migranten zijn onmisbaar in talloze sectoren. Uit cijfers van UWV en het CPB blijkt dat ongeveer een kwart van de werknemers in de zorg, logistiek, bouw en landbouw een migratieachtergrond heeft.
In sommige sectoren, zoals de glastuinbouw, distributie en schoonmaak, loopt dat aandeel zelfs op tot 50 procent.
“Zonder arbeidsmigranten worden oogsten niet binnengehaald, worden huizen niet gebouwd en blijven verzorgingshuizen onderbezet,” stelt arbeidseconoom Ronald Dekker (Tilburg University). “Binnen enkele weken zou Nederland economisch tot stilstand komen.”
Ook de horeca, transport en pakketbezorging zouden zwaar worden getroffen. Volgens brancheorganisaties zijn daar tienduizenden arbeidsmigranten actief die onmisbaar zijn voor de dagelijkse logistiek van supermarkten, bouwplaatsen en distributiecentra.
Fiscale ramp: miljarden minder belastinginkomsten
Naast arbeid leveren migranten ook een forse bijdrage aan de schatkist. Het CPB becijferde eerder dat migranten – en met name de tweede generatie – netto positief bijdragen aan de staatskas.
Hun vertrek zou betekenen dat de overheid jaarlijks 60 tot 80 miljard euro minder aan inkomsten ontvangt via loonbelasting, btw en accijnzen.
Dat zou vrijwel direct leiden tot bezuinigingen op zorg, onderwijs en infrastructuur. “We zouden het sociale stelsel niet meer kunnen financieren op het huidige niveau,” aldus Van der Laan.
Zorgsector: ‘Een directe crisis’
Het tekort aan personeel in de zorg is nu al nijpend. Volgens het SCP heeft bijna één op de vier zorgmedewerkers een migratieachtergrond. Hun vertrek zou leiden tot een onmiddellijke crisis.
“Ziekenhuizen, verpleeghuizen en thuiszorginstellingen zouden binnen dagen personeel tekortkomen,” zegt zorgonderzoeker Anja Rutte van het Nivel. “Veel migranten werken in cruciale functies zoals verzorgenden, schoonmakers en ondersteunend personeel. Zonder hen valt de keten om.”
Daarnaast zou de vergrijzing versnellen. Migranten zijn gemiddeld jonger dan de autochtone bevolking. Hun vertrek zou de gemiddelde leeftijd in Nederland laten stijgen van 43 naar bijna 47 jaar. De verhouding tussen werkenden en gepensioneerden zou sterk verslechteren, wat het pensioenstelsel verder onder druk zet.
Steden lopen leeg
Ook de sociale structuur van Nederland zou veranderen. In grote steden als Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht heeft meer dan de helft van de jongeren een migratieachtergrond.
Hun vertrek zou leiden tot lege scholen, sluiting van winkels en culturele verschraling.
“Je zou hele wijken zien leeglopen,” zegt socioloog Godfried Engbersen van de Erasmus Universiteit. “Migratie is niet alleen een economische factor, maar vormt de kern van het stedelijke leven. Zonder die diversiteit verliezen steden hun dynamiek.”
Culturele en maatschappelijke gevolgen
Nederland zou bovendien een groot deel van zijn culturele diversiteit verliezen. De invloed van migranten is zichtbaar in de keuken, muziek, sport en het bedrijfsleven.
Van Surinaamse eettentjes tot Turkse bakkers, van Indische restaurants tot Poolse bouwbedrijven: de samenleving zoals we die nu kennen, zou fundamenteel veranderen.
Ook op het gebied van innovatie en ondernemerschap spelen migranten een grote rol. Volgens het CBS is bijna één op de vijf ondernemers in Nederland van buitenlandse afkomst.
Samengevat
| Domein | Effect van vertrek buitenlanders |
|---|---|
| Bevolking | −5,2 miljoen inwoners (−29%) |
| Economie / BBP | −15 tot −20% |
| Belastinginkomsten | −€60–80 miljard per jaar |
| Zorgpersoneel | −25% capaciteit |
| Landbouw & logistiek | −40–50% personeelstekort |
| Gemiddelde leeftijd | +4 jaar stijging |
| Stedelijke bevolking | forse krimp |
“Een onmisbare pijler van Nederland”
Hoewel migratie vaak onderwerp is van politiek debat, zijn de cijfers volgens deskundigen duidelijk.
“Zonder migratie zou Nederland niet functioneren zoals het nu doet,” zegt Van der Laan. “Migranten houden onze economie draaiende, onze zorg overeind en onze steden levendig.”
Een Nederland zonder migranten zou volgens haar “niet alleen kleiner, maar ook ouder, armer en eenzamer” zijn.
