Nederland – Sinds het wegvallen van overheidssteun voor energie zijn honderdduizenden huishoudens financieel in zwaar weer beland. Uit nieuwe cijfers van onderzoeksinstituut TNO blijkt dat het aantal huishoudens dat lijdt onder zogeheten energiearmoede is verdrievoudigd ten opzichte van vorig jaar. Meer dan een half miljoen gezinnen zien hun gas- en stroomrekening veranderen in een zware financiële last.
De afgelopen jaren dempte de overheid de stijgende energieprijzen met tijdelijke regelingen, zoals het prijsplafond. Dat hield de problemen onder controle, maar sinds die maatregelen zijn vervallen, is de energiearmoede in volle hevigheid teruggekeerd. Waar in 2023 nog 132.000 huishoudens met een laag inkomen onder energiearmoede vielen, zijn dat er nu naar schatting al 428.000.
Wanneer ook mensen worden meegeteld die in een slecht geïsoleerde woning leven, stijgt het aantal zelfs tot boven de 500.000 huishoudens.
Energie slokt steeds groter deel van inkomen op
Gemiddeld besteden deze huishoudens 12 procent van hun inkomen aan gas en stroom – meer dan het dubbele van het landelijke gemiddelde (5 procent). Volgens TNO gaat het vaak om verborgen armoede: mensen besparen noodgedwongen op verwarming en warm water om de eindjes aan elkaar te knopen.
Onderzoeker Anika Batenburg van TNO benadrukt dat de huidige energieprijzen nog altijd fors hoger liggen dan vóór de energiecrisis: “De prijzen zijn gestabiliseerd, maar wel op een veel hoger niveau.” Ter vergelijking: waar een gemiddeld huishouden in 2019 nog 150 euro per maand betaalde aan energie, is dat nu gestegen naar 171 euro. En die stijging zet al twee jaar op rij door, ook als percentage van het inkomen.
Extra risico bij gepensioneerden en alleenstaanden
Naast de huishoudens die nu al in de problemen zitten, bestaat er een groep van zo’n één miljoen risicohuishoudens. Zij vallen op dit moment nog net buiten de energiearmoede, maar zouden bij een nieuwe prijsstijging snel financieel in de knel raken.
Het gaat vooral om alleenstaanden en gepensioneerden met een jaarinkomen tussen de 21.000 en 32.000 euro. Hun energierekening ligt gemiddeld op 193 euro per maand, wat ruim boven het landelijk gemiddelde is. Opvallend is dat veel van deze mensen een eigen woning bezitten, maar geen financiële ruimte hebben om hun huis te verduurzamen.
Structurele oplossingen nodig
Volgens TNO kunnen energiebesparende maatregelen – zoals isolatie en warmtepompen – de problemen helpen verminderen, maar lang niet iedereen kan deze investeringen zelf doen. Zo’n 100.000 huishoudens, waaronder 32.000 huiseigenaren, hebben hier simpelweg de middelen niet voor.
“Voor deze groep is inkomensondersteuning vanuit de overheid essentieel,” stelt Batenburg. Zij pleit voor een combinatie van verduurzaming en sociaal beleid om te voorkomen dat de energiearmoede de komende winters verder oploopt.
