Zaanstad – Inwoners van Zaandam-Oost hebben de afgelopen periode hun zorgen geuit over de werkwijze van het interventieteam van de gemeente. Het team, actief in de strijd tegen fraude, staat onder vuur wegens beschuldigingen van intimidatie, onrechtmatig binnentreden en mogelijk raciale profilering. De vakbond FNV vangt de signalen op en organiseerde onlangs een bewonersbijeenkomst om ervaringen te delen.
Beschuldigingen van onrustwekkende aard
Bezoekers van de bijeenkomst spraken over schrijnende ervaringen. Zo vertelde een inwoner hoe haar tante — toevallig op bezoek bij familie om op te passen — werd geconfronteerd met het interventieteam dat foto’s maakte door het hele huis en vragen stelde over persoonlijke details. Zonder toestemming begeven zij zich daarin, zonder enige papieren verklaring. Een ander bericht dat de agentschappen intimiderend waren richting bewoners: als ze de toegangsverzoek weigerden, zouden ze „morgen op een ergere manier” terugkomen. Een vader deelde emotioneel hoe zijn dochter hem vroeg of hij een misdadiger was, omdat de interventieteams zo vaak langskwamen.
Etnische profilering vermoed
Meerdere bewoners gaven aan dat zij het gevoel hadden dat bepaalde bevolkingsgroepen systematisch werden benaderd door het team. Mensen met een – verondersteld – beperkte beheersing van het Nederlands, zoals Bulgaren, Turken en Koerden, bleken verrassend vaak aan de deur te komen. Een bewoner zag duidelijke focus op deze groepen: „Weet je waarom ze bij ons komen? Omdat we anders zijn. Toen we vroegen waarom juist bij ons, dan viel het stil.”
FNV waarschuwt: ‘Cowboys boven de wet’
De FNV laat weten dat het interventieteam zich als ‘cowboys’ gedraagt en boven de wet lijkt te staan. De vakbond wil structureel inzicht in hoe dit intimiderende optreden past binnen de rechtsstaat en heeft bewoners opgeroepen hun ervaringen te melden tijdens meerdere bijeenkomsten.
Onderzoek wijst op doorgeschoten aanpak
Journalistiek onderzoek (op Follow the Money) toonde aan dat de aanpak van ondermijnende criminaliteit in Zaandam-Oost is “ontspoord”. Het interventieteam fungeert als een gemeente binnen de gemeente, blijkt uit interne documenten. Het team opereert vaak met eigen regels, zonder heldere wetgeving of toezicht. Ze controleren op uiteenlopende zaken – van overbewoning tot illegale werkzaamheden – en treden zelfs op basis van valse voorwendselen binnen. Klachten over machtsmisbruik zoals binnendringen onder brandveiligheidsaandacht zijn niet serieus behandeld.
Grote impact op publiek vertrouwen
De aanpak zou diepe sporen trekken in het vertrouwen richting de gemeente. Waar inwoners eerder konden rekenen op burgerschap en openheid, voelt de huidige aanpak eerder als controlerend dan hulpvaardig. Dit geeft niet alleen gevoelens van onveiligheid en schaamte, maar ook actuele zorgen over de omgang met privacy, bevoegdheden en discriminatie in lokale overheden.
Een aanpak in noodzaak of excessief?
De gemeente verdedigt het interventieteam als noodzakelijke maatregel in de strijd tegen fraude en ondermijning. Echter, wanneer bewoners spreken van systematische intimidatie, hennepteelt, misbruik van macht of etnisch gemotiveerde acties, ontstaat het dilemma: levert de teamaanpak echt veiligheid op – of leidt die juist tot ongelijkheid?
Belang van participatie en transparantie
In een tijd waarin lokale overheden willen samenwerken met inwoners, is participatie sleutel. Aanpak moet transparant, proportioneel en gericht zijn op herstel in plaats van dwang. Bewoners roepen nu op tot meer duidelijkheid: wie beslist welke controles wanneer komen? Welke middelen worden ingezet? En vooral: hoe kunnen inwoners zich verweren tegen excessieve inbreuk?
Conclusie – een kwetsbaar evenwicht
Zaanstad staat op een cruciaal punt: enerzijds is inzicht nodig in illegale en frauduleuze praktijken, anderzijds ondermijnt een heavy-handed aanpak het vertrouwen van burgers in de overheid. Als de rechtsstaat wordt ondermijnd in de naam van handhaving, dan waait er een zware wind door de fundamenten van lokale democratie.
